Tendencja „kurczenia się” terenów zieleni na rzecz nowej zabudowy, czy systemów komunikacyjnych wpływa również negatywnie na warunki środowiska, zaburza procesy hydrologiczne oraz niekorzystnie oddziałuje na warunki klimatyczne. Poszukiwania innowacyjnych rozwiązań, które w przestrzeni zurbanizowanej pozwolą na zniwelowanie skutków zanieczyszczenia powietrza staja się koniecznością. Wertykalne ogrody to temat wciąż otwarty, będący jednym z ważnych aspektów przyszłości miast, w których problem zapewnienia odpowiednich warunków życia dla swoich mieszkańców staje się istotnym uwarunkowaniem społecznym.
Zalety zielonych ścian
Z roku na rok w Polsce obserwujemy stopniowe pojawianie się alternatywnych form zieleni. Nowoczesne technologie dają przecież możliwość uzyskania cennych powierzchni biologicznie czynnych bez powiązania z gruntem, wpisując się integralnie w istniejącą już zabudowę. Taki sposób zazielenienia elewacji w postaci ogrodu wertykalnego został opracowany przez profesora Stanleya Hart White’a z Uniwersytetu Illinois już w latach 1931-38. Mimo upływu lat „zielone ściany” są nadal rzadkością. A przecież takie konstrukcje dają się zastosować nie tylko w nowych inwestycjach, ale z dużym powodzeniem instaluje się je na już istniejących, często degradujących krajobraz miejski, budynkach. Kolejnym, niezwykle ważnym aspektem jest ekologiczny wymiar ogrodów wertykalnych, które – pomimo że są wytworem działalności człowieka – mogą być istotne dla utrzymania spójnego systemu przyrodniczego w miastach. Często te instalacje stanowią płaty, czy korytarze ekologiczne, niezbędne do osiągnięcia ciągłości krajobrazowej na terenach silnie zurbanizowanych.
Wprowadzanie zieleni w obszary ścisłej zabudowy jest także ważne z punktu widzenia zdrowia psychicznego człowieka. Liczne badania dowodzą, że zieleń niweluje stres i wysoki poziom agresji, wpływając kojąco na zmysły. Poszukiwanie zatem rozwiązań, umożliwiających wprowadzanie w przestrzenie miejskie alternatywnych form zieleni (zielonych ścian), jako elementów zwiększających m.in. bioróżnorodność, poprawiających mikroklimat oraz aspekt wizualno-krajobrazowy terenów zurbanizowanych jest niezwykle istotne.
Typy ogrodów wertykalnych
Ze względu na uwarunkowania klimatyczne, środowiskowe i kulturowe, zielone ściany w swej najprostszej formie, mogą być tworzone z wykorzystaniem roślino bardzo dużej odporności na zmienną pogodę, zanieczyszczenie środowiska oraz uszkodzenia mechaniczne tkanki roślinnej. Są to najczęściej pnącza – w naszym klimacie różne gatunki winobluszczu, znakomicie sprawdzające-go się w trudnych miejskich warunkach. Jednym z najbardziej popularnych pnączy jest winobluszcz trójklapkowy, charakteryzujący się szybkim wzrostem (ok. 2 m rocznie), dużą odpornością na wszelkie zanieczyszczenia powietrza oraz łatwością utrzymania. Ponadto winobluszcz trójklapkowy potrafi wspinać się po pionowych gładkich powierzchniach, dzięki czemu znakomicie nadaje się do stosowania na ścianach różnego typu budynków. To, co w przestrzeni zurbanizowanej wydaje się najważniejsze, to właśnie fakt, że te pionowe ogrody powiększają aktywną biologicznie powierzchnię zieloną, wpływając korzystnie na klimat miasta. Ich dodatkową zaletą jest również możliwość bytowania zarówno w pełnym słońcu, jak i w cieniu.
Bardziej zaawansowaną technologicznie, a ponadto dającą większą możliwość kreowania interesującej i atrakcyjnej przestrzeni, stanowią tak zwane zielone ściany, które szczególnie w polskim klimacie, są nadal rzadko spotykane. Przede wszystkim dlatego, że są trudne do zaprojektowania i utrzymania. Największym problemem jest przeżywalność wybranych gatunków i odmian roślin. Pomimo badań prowadzonych na wyselekcjonowanych gatunkach roślin, wykazujących przystosowanie do najtrudniejszych warunków atmosferycznych, zmiennych temperatur, czy znacznego nasłonecznienia, nadal nie jesteśmy w stanie przewidzieć, które z nich najlepiej sprawdzą się w ogrodach wertykalnych. Często zależy to od warunków atmosferycznych panujących w danym roku, długości okresu wegetacji, mroźnej zimy, a nawet wietrznego przedwiośnia. Niemałe znaczenie ma tu również technologia wykonania takiej ściany. Sprawą wymagającą rozwiązania jest przede wszystkim równomierne rozprowadzenie wody na całej powierzchni i w całej masie podłoża (ewentualnie filcu). W związku z tym prace koncentrują się właśnie na doborach i zastosowaniu nowych rozwiązaniach technologicznych, umożliwiających całoroczny (bez przemarzania), harmonijny rozwój zielonej ściany. Takie (cały czas eksperymentalne) ściany powstają między innymi w Warszawie, Katowicach czy w Lublinie. Kluczowym elementem jest opracowanie odpowiedniej konstrukcji pionowego ogrodu, pozwalającej na utrzymanie optymalnych warunków dla wyselekcjonowanego materiału roślinnego przy zastosowaniu rozwiązań technologicznych (paneli) oraz innych elementów składowych, jak również bardziej zaawansowanych rozwiązań z wprowadzeniem systemów automatycznego sterowania.
