Najważniejsze wydarzenia 2020 na rynku biurowym
1. Upowszechnienie pracy zdalnej
Pandemia niemal z dnia na dzień wymusiła na wielu firmach masowe przejście na pracę zdalną. Zjawisko to przyspieszyło zmiany mentalne i społeczne wśród pracodawców, którzy do tej pory obawiali się zdalnego trybu pracy. Wielu z nich przekonało się, że praca z domu, choć nie jest perfekcyjnym rozwiązaniem długoterminowym, jest efektywna. Ze względu na trwające zagrożenie epidemiologiczne większość pracowników biurowych wciąż pracuje z domu.
2. Duża aktywność deweloperska
Mimo spowolnienia gospodarczego na rynku biurowym utrzymuje się duża aktywność deweloperska. Od początku roku w Polsce oddano do użytku ok. 600 tys. mkw., z czego 238 tys. mkw. w Warszawie w ramach 12 projektów. Największe z nich to The Warsaw Hub B i C (łącznie 89 tys. mkw.), Varso II (39,9 tys. mkw.) i Chmielna 89 (25,2 tys. mkw.).
- Dotychczasowy wynik za 2020 rok przewyższa o 47% całkowitą nową podaż zarejestrowaną w 2019 r. I to jeszcze nie koniec. Do końca roku podaż na polskim ryku biurowym może zwiększyć się o kolejne 165 tys. mkw. Co istotne, dostarczane projekty są w znacznym stopniu wynajęte – mówi Dominika Jędrak, dyrektor Działu Doradztwa i Badań Rynku w Colliers International.
3. Renegocjacje i podnajmy
Obserwujemy znaczący wzrost udziału renegocjacji w strukturze zawieranych umów najmu. W III kwartale stanowiły one aż 48% wszystkich podpisanych umów na rynku warszawskim. W porównaniu do analogicznego okresu 2019 r. jest to wzrost aż o 19 p.p. Na rynkach regionalnych największy udział renegocjacji odnotowano w Krakowie i Wrocławiu.
- Najemcy wstrzymują decyzje o relokacjach i przedłużają umowy o 3-5 lat na korzystnych warunkach w obecnych lokalizacjach. Wiele firm, szukając oszczędności, podjęło decyzję o podnajęciu części swojej powierzchni biurowej – mówi Paweł Skałba, senior partner, dyrektor Działu Powierzchni Biurowych w Colliers International.
Na koniec III kwartału w Warszawie w ramach ofert podnajmu dostępnych było 106 tys. mkw., co stanowiło prawie 2% istniejącej podaży. Wg ekspertów Colliers kolejne ponad 100 tys. mkw. jest dostępne na podnajem na rynkach regionalnych.
4. Rekordowe transakcje
Mimo zmniejszonego popytu w 2020 r. na rynku biurowym miały miejsce rekordowe transakcje. W Warszawie, w ramach umowy typu pre-let, PZU wynajęło 46,6 tys. mkw. w budynku Generation Park Y. Największą transakcją na rynkach regionalnych była renegocjacja umowy na blisko 30 tys. mkw. w biurowcach West Gate i West Link we Wrocławiu przez firmę Nokia Siemens Network. Drugą największą umową na rynkach regionalnych była renegocjacja 20 tys. mkw. w projekcie Axis w Krakowie dla spółki ABB. Podium w regionach zamyka natomiast umowa pre-let podpisana przez Fujitsu Technology Solutions na najem 16,3 tys. mkw. w budowanym kompleksie mixed-use Fuzja w Łodzi.
5. Aktywność na rynku inwestycyjnym
Mimo pandemii i wywołanego przez nią spowolnienia gospodarczego oraz utrudnień biznesowych, biurowy rynek inwestycyjny odnotował kilka znaczących transakcji. Zainteresowaniem inwestorów cieszyła się Warszawa i Kraków. Wśród znaczących transakcji w stolicy wymienić można: sprzedaż kompleksu Wola Center do Hines European Value Fund za 102 mln euro oraz sprzedaż budynku Spark B przez Skanska do spółki Stena Fastigheter za 70 mln euro. W Krakowie natomiast właściciela zmienił budynek High5ive II sprzedany za 125 mln euro do Credit Suisse oraz park biurowy Equal Business Park nabyty przez spółkę joint venture Apollo-Rida (30%) i Ares (70%) za 99,5 mln euro.
Prognozy 2021 dla polskiego rynku biurowego
1. Hybrydowy model pracy
Najbliższe kwartały będą czasem redefinicji funkcji biura, które zmieni swoją funkcję i będzie traktowane jako miejsce spotkań ze współpracownikami i kreatywnej pracy zespołowej.
- Prognozujemy, że mimo tego, iż w ciągu najbliższych lat popyt na biura może zostać zredukowany, zapotrzebowanie na powierzchnie biurowe nie zniknie. Wiele firm i pracowników przekonało się bowiem, że całkowita praca zdalna nie sprzyja budowaniu kultury organizacji i relacji między pracownikami – mówi Paweł Skałba.
2. Dostosowanie przestrzeni biurowych do nowych warunków
Bezpieczeństwo i dobre samopoczucie pracowników będą odgrywały kluczową role w kształtowaniu środowiska pracy. Wśród zmian, które mogą nastąpić, należy wskazać ograniczenie powierzchni typu „open space” i powrót do przestrzeni gabinetowych, wzrost powierzchni przewidzianej na jedno stanowisko pracy w celu umożliwienia zachowania odpowiednich odstępów pomiędzy pracownikami, szereg zmian sanitarnych zmniejszających ryzyko zakażeń tj. częsta wymiana powietrza, dezynfekcja, bezdotykowe systemy otwierania drzwi itp.
3. Wzrost znaczenia technologii
Pandemia przyspieszyła decyzję wielu firm w kwestii korzystania z narzędzi z zakresu proptech. Aplikacje do rezerwacji biurek i miejsc parkingowych w biurze czy coworku, zdalne viewingi, bezdotykowe systemy, aplikacje do zdalnego sterowania warunkami w biurze (temperatura, oświetlenie itp.), jak również szeroka oferta narzędzi ułatwiających pracę zdalną nie są już wartością dodaną, ale stanowią standard na rynku biurowym i nie tylko.
- W ciągu ostatnich miesięcy na rynku pojawiło się wiele nowych rozwiązań odpowiadających na aktualne potrzeby klientów, np. Office App czy Colliers Mobility Pass. Mają one na celu zapewnienie bezpieczeństwa pracownikom, którzy chcą pracować z biura lub z coworku. Trend hybrydowego modelu pracy, który z pewnością przybierze na sile w 2021 roku, może spowodować jeszcze większe zapotrzebowanie na tego typu technologie – mówi Paweł Skałba.
4. Wzrost współczynnika pustostanów
Nieuniknionym efektem wzrostu podaży oraz niższego popytu jest wzrost wskaźnika powierzchni niewynajętej.
- Budowa wielu projektów, które już zostały oddane do użytku w tym roku lub trafią na rynek w 2021, rozpoczęła się jeszcze przed pandemią. Niepewność związana ze stanem gospodarki oraz rozwojem pandemii powoduje, że część korporacji przyjęło zachowawcze podejście do planów rozwojowych i w efekcie wstrzymało procesy najmów. Trend ten może utrzymać się w kolejnym roku – mówi Olga Drela, starszy analityk w Dziale Doradztwa i Badań Rynku w Colliers International.
5. Korekta stawek czynszowych
Spadek popytu i wzrost ilości powierzchni niewynajętej będzie skutkować korektą w stawkach czynszowych, a konkretnie spadkiem czynszów bazowych i efektywnych. Właściciele budynków z dużym udziałem pustostanów będą zabiegać o najemców, oferując im bardzo konkurencyjne i elastyczne warunki najmu oraz rozbudowane pakiety zachęt.
1. Szczegółowe podsumowanie wydarzeń oraz prognozy dla rynku nieruchomości komercyjnych dostępne będą w raporcie Market Isights 2021.
